69. -e(n)- in samenstellingen
De tussenklank -e(n)- kan voorkomen in samenstellingen waarvan het eerste deel een zelfstandig naamwoord is dat (ook) een meervoud op -en heeft. De officiële regels voor de tussen-n leiden meestal tot de spelling -en- en soms tot -e-. Voorbeelden:
aandelenkoers, bonensoep, gedachtekronkel, kippenhok, ziekenhuis, zonneschijn
De officiële regels voor de tussenklank -e(n)- zijn te vinden op Woordenlijst.org, de website van de Nederlandse Taalunie: https://woordenlijst.org/zoeken/?leidraad=8.
Alternatief -- niet officieel, wel gangbaar
Op deze website laten we de taalgebruikers de ruimte voor een vrijere omgang met de tussen-n dan de officiële spelling. Net als bij andere tussenklanken kunnen taalgebruikers wat ons betreft hierbij vertrouwen op hun taalgevoel. Bij andere tussenklanken mag dat in de officiële spelling ook: spellingregel/spellingsregel, klachtafhandeling/klachtenafhandeling, werktuiglijk/werktuigelijk zijn bijvoorbeeld officieel allemaal goed.
In de woordenlijst van deze website zijn alle officieel juiste spellingen te vinden, maar in sommige gevallen staan daar niet-officiële, maar wel gangbare alternatieven naast. Die alternatieven zijn duidelijk te herkennen aan de markering alt en aan de toevoeging ‘alternatief’.
De meeste mensen redeneren volgens dezelfde patronen bij de keuze voor het wel of niet schrijven van een tussen-n. Deze patronen worden hieronder beschreven.
Vaak wel een tussen-n
Een tussen-n is gangbaar:
- Als de samenstelling een (tamelijk) letterlijke betekenis heeft: soep met als bestanddeel kip is kippensoep; een bon om een boek mee te kopen is een boekenbon; tranen die een krokodil zou huilen, zijn krokodillentranen; het deel dat een leeuw zou opeisen, is het leeuwendeel; een reeks gedachten is een gedachtenstroom (alt).
- Als het eerste deel van de samenstelling een persoon aanduidt: beloftenteam (alt) boerenhoeve, studentenleven, vrouwenkwaal.
- Als je het eerste deel van de samenstelling duidelijk als een meervoud interpreteert, soms ook in de zin van meer ‘exemplaren’ van dat eerste deel: aandelenkoers, aardbeientaart, hordenloop (alt), ideeënarm, namenlijst, urenlang, woordenboek.
Vaak geen tussen-n
Een tussen-n is voor veel mensen ongewoner in de volgende gevallen:
- Als het eerste deel van de samenstelling geen meervoud heeft of als het meervoud niet vaak wordt gebruikt: benzinepomp, hittegolf, rijstebrij, smartegeld (alt), tarwebloem, terrorismebestrijding, vredelievend.
- Als bij het eerste deel van de samenstelling de gedachte aan één persoon, instantie, ding of dier overheerst en de gedachte aan een collectief meervoud niet gewenst is: gildebroeder, kerkeraad (alt), ruggemerg (alt), zieleheil (alt).
- Als de hele samenstelling geen letterlijke betekenis (meer) heeft: bruidegom, hanepoten (alt), kuttekop (alt), paddestoel (alt), pierewaaien, ruggespraak, spillebeen. Vaak gaat het hierbij om beeldspraak of scheldwoorden.
Kijk voor de spelling van afleidingen (grenzeloos, lenteachtig) bij regel 70.