67. Weglatingsstreepjes in samentrekkingen
Als je in een woordgroep een woorddeel samentrekt, geef je dat aan met een streepje.
in- en uitvoer
,
wis- en natuurkunde
,
bierflesjes en -blikjes
Als je van het eerste woord in de combinatie
invoer en uitvoer
het woorddeel
-voer
weglaat (samentrekt), dan zet je daarvoor in de plaats een streepje:
in- en uitvoer
. Ook mogelijk zijn bijvoorbeeld:
bedrijfs- respectievelijk verenigingsgegevens
,
vlieglessen en -oefeningen
.
In bijvoorbeeld als
oude en nieuwe kleren
komt geen streepje, omdat je hier geen woorddeel weglaat (samentrekt), maar een volledig woord (
kleren
).
Een bijzonder geval zijn bijvoorbeeld
hoofd- of kleine letter
en
basis- en middelbare school
.
Hoofdletter
en
basisschool
zijn één woord, maar
kleine letter
en
middelbare school
bestaan uit twee woorden. Omdat na
hoofd-
en
basis-
een deel van een woord is weggelaten, komt daar een streepje. Een vergelijkbaar (maar ‘omgekeerd’) geval is:
Europees en wereldkampioen
. Hier moet je na
Europees
een heel woord aanvullen (
kampioen
) en daarom komt er geen weglatingsstreepje.
Zulke samentrekkingen zijn goed mogelijk, maar af te raden is bijvoorbeeld
hobbel- en manegepaarden
: het gaat hier om onvergelijkbare categorieën.
Ook in de combinatie
in- en ingemeen
komt een weglatingsteken.
Ingemeen
is immers een bestaand woord. En zo ook:
dood- en doodzonde
,
in- en intriest
,
kei- en keihard
,
door- en doornat
,
door- en doorslecht
. Daarnaast is het
door en door verrot
,
door en door betrouwbaar
, omdat
doorverrot
en
doorbetrouwbaar
geen bestaande woorden zijn.
In gevallen als de volgende gaat het om vaste begrippen:
gooi-en-smijtwerk
,
klank-en-lichtspel
,
peper-en-zoutstel
,
keel-neus-en-oorarts
,
huis-tuin-en-keukenmiddel
. Hier is geen sprake van een weggelaten woorddeel, want het is niet:
peperstel
en
zoutstel
, maar altijd:
peper-en-zoutstel
. Alle delen worden daarom verbonden met streepjes en het laatste woord staat direct aan het voorafgaande vast. (Zie hiervoor ook regel 62.)