55. Er, daar, hier en waar en een voorzetsel of bijwoord
Een voorzetsel dat niet bij een werkwoord hoort, wordt verbonden aan het voorafgaande voorzetsel of aan de bijwoorden er, daar, hier en waar.
ervan uitgaan, erdoorheen praten, ik vertrouw erop
Een voorzetsel (aan, op, uit, enz.) kan zich soms binden aan een ander woord. Bijvoorbeeld aan een ander voorzetsel (vanaf), aan een werkwoord (aflopen), of aan er, hier, daar of waar. Het wordt aan het werkwoord vast geschreven als het daarmee een woord met een eigen betekenis vormt, zoals doorlopen en doorzetten. In bijvoorbeeld erdoor komen hoort het voorzetsel door bij er; erdoor betekent ‘door iets, door het genoemde’.
Zo is het ook Daar ben ik wel van uitgegaan: uitgaan is hier het werkwoord (uitgaan van iets), en daarvan betekent ‘van datgene, van het genoemde’.
Nog wat voorbeelden van zulke combinaties:
- Ik heb het bericht doorgekregen. (Hier hoort door bij krijgen.)
- Ik heb het voorstel erdoor gekregen. (Hier bindt door zich aan er.)
- Hij doet een dieet maar is er tot nu toe niet van afgevallen. (Hier hoort af bij vallen.)
- Hij is van het dak af gevallen.
- Zou zij er aankomen (daar arriveren) voor wij er zijn? (Hier hoort aan bij komen.)
- Mag ik eraan komen? (Mag ik het aanraken?)
- Ik weet niet wat ik ervan moet denken.
- Ik piep ertussenuit.
- Het zit ertussenin.
- Ik ga hiertussendoor.
- Wij gaan ervan uit dat het lukt.
- Ze lopen eromheen.
Nog enkele vaste combinaties: erdoorheen praten, eronderdoor gaan, eropna houden, eropuit trekken, eropuit zijn, ertegenaan gaan, ervanaf vliegen, ervandoor gaan, ervanlangs geven, eruit komen, eruit zijn.
Het werkwoord eruitzien wordt helemaal aaneengeschreven, ook in de vervoegde vormen: Hoe vind je dat dit eruitziet? In eraan onderdoor gaan staan drie voorzetsels na elkaar; het eerste wordt aan er vast geschreven, het tweede en derde vormen samen één woord.
Als daar, hier of waar tussen twee voorzetsels staat en daarmee één geheel vormt, wordt het alleen aan het tweede voorzetsel vast geschreven: van daaraf, van hieruit. Alleen vanwaaraf en vanwaaruit kunnen één woord zijn.
In een zin als Hij hield er een andere mening op na staat een spatie tussen op en na. Ook in ervan op aan kunnen staat een spatie tussen op en aan.
Alternatief -- niet officieel, wel gangbaar
Omdat opuit (van eropuit) er vreemd uitziet, kan het ook los worden geschreven in een zin als Hij trekt er graag op uit.