In de spelling kunnen met enkele en dubbele letters verschillende klanken worden weergegeven.

kop – koop – kopen – koppen, vat – vaat – vaten – vatten

Ons alfabet telt 26 letters, maar het aantal klanken van onze taal is ongeveer het dubbele. Het tekort aan letters doet zich vooral bij de klinkers voor. Er zijn vijf klinkerletters: a, e, i, o, u (en soms ook de y, zoals in baby), maar er zijn meer dan vijftien klinkerklanken. Het tekort aan klinkers en medeklinkers wordt (deels) opgelost door letters te verdubbelen of juist te verenkelen (zie hieronder a en b).

Een medeklinker die tussen twee klinkers staat, wordt verdubbeld als de eerste klinker kort wordt uitgesproken.

kat – katten, zak – zakken

Er komt geen verdubbeling bij de onbeklemtoonde woordeinden -el, -em, -en, -er, -es, -et, -ig, -ik, -il, -it en -um in meervouden en afleidingen, zoals dreumesen, monniken, goochemerd en prediking. De klemtoon ligt daarbij duidelijk vooraan in het woord. Als zo'n woordeinde toch (enige) nadruk krijgt, geldt de verdubbelingsregel wel.

Vergelijk de volgende rijtjes, waarbij de linkerwoorden (in het enkelvoud of in de werkwoordstam) een onbeklemtoonde klinker hebben vóór de slotmedeklinker; het rechterwoord heeft op diezelfde plaats een (licht) beklemtoonde klinker:

- engelen, labelen – lellebellen

- goochemerd, wasemen – beklemmen

- dreumesen, hannesen – prinsessen

- lemmeten, cricketen – sigaretten

- monniken, prediken – verstikken

- stencilen – bacillen

- kieviten, editen – gebitten

- Bussumer, Dokkumer – Hilversummer

In Bussumer staat maar één m, omdat de tweede lettergreep van Bussum geen klemtoon heeft. Zo ook: Lochemer, maar Doetinchemmer. In een enkel geval is het verschil moeilijk te horen; vergelijk monnik (monniken) en batik (batikken).

De verdubbeling treedt wel op bij de onbeklemtoonde uitgangen -is en -us: kennissen, krokussen, notarissen, statussen, en ook bij sommige leenwoorden, zoals presessen.

In een open lettergreep (een lettergreep die eindigt op een klinker) wordt een lang uitgesproken klinkerklank met één letter weergegeven.

slapen, leven, hopen, duren

In een lettergreep die eindigt op een medeklinker (een gesloten lettergreep), worden lang uitgesproken klinkerklanken met een dubbele letter geschreven: slaap. In een lettergreep die eindigt op een klinker, wordt de lang uitgesproken klinkerklank met één letter weergegeven: slapen – de p hoort bij de tweede lettergreep.

Een uitzondering geldt voor de klank [ee], die vaak met twee e’s wordt geschreven: zee, tweede; zie daarvoor regel 4.

Een andere uitzondering: vóór de letter w wordt de klinker nooit verdubbeld: ruw, zenuw, geduwd. (Zie ook regel 14.)

De Nederlandse regels voor verdubbeling en verenkeling lossen problemen met woorden uit andere talen niet op. De meeste van die geleende woorden worden geschreven zoals in de taal van herkomst (zie regel 1b); daardoor is apart geen appart en graffiti geen grafitti. In sommige gevallen zijn zulke woorden toch aangepast: mayonaise (zonder de Franse dubbele n), maffia (met dubbel f, terwijl het Italiaans er één gebruikt).