Een eigennaam die een algemeen woord is geworden, krijgt een kleine letter.

een adonis, een havanna

Als een naam een algemeen woord is geworden (ook wel ‘soortnaam’ genoemd), krijgt dat woord een kleine letter. Zo is Benjamin in het verhaal uit de Bijbel de jongste zoon van Jakob en Rachel. Maar het jongste kind van zomaar een gezin is de benjamin. Meestal kun je voor zulke soortnamen een lidwoord zetten:

- een adonis (‘een knappe man’, genoemd naar de mythologische figuur Adonis)

- een venus (‘een mooie vrouw’, genoemd naar de godin Venus)

- een casanova (‘iemand die anderen versiert’, genoemd naar de Italiaanse schrijver Casanova).

Losse woorden groeien soms aan elkaar: een donjuan, een pietje-precies. Dat gebeurt niet bij een woordgroep met een bijvoeglijk naamwoord vóór het zelfstandig naamwoord: een houten klaas, een nieuwsgierig aagje.

Persoonsnamen behouden hun hoofdletter in de volgende gevallen:

- in vergelijkingen waarin de historische figuur nog echt als persoon naar voren komt: de Pavarotti van de Lage Landen; de Mick Jagger van Eindhoven;

- in uitdrukkingen waarin je de naam van een (historische of fictieve) persoon gebruikt: de pijp aan Maarten geven, een huishouden van Jan Steen, Joost mag het weten, praten als Brugman, vrienden als Herodes en Pilatus;

- bij fictieve figuren waar gewoonlijk geen een voor staat: Jan Modaal, Jan Rap en zijn maat, Piet Snot;

- bij vernoemingen naar een ontdekker of beschrijver: de ziekte van Alzheimer, het syndroom van Down (maar die hoofdletter verdwijnt in bijvoorbeeld Zij heeft alzheimer en het downsyndroom).

Samenstellingen met namen die geen persoon aanduiden, maar bijvoorbeeld een ding of een dier, zijn één woord (zie regel 47 en verder) of krijgen streepjes (zie regel 62). Ze krijgen een kleine letter: een janplezier (een rijtuig), een jantje-van-leiden (een smoes), een kop-van-jut (een kermisattractie).

De officiële regels achter spellingen als Piet Snot, jansalie en pietje-precies zijn moeilijk toe te passen. Daarom geeft deze spellinglijst in alle gevallen waarin geen sprake meer is van een echte eigennaam (en er dus geen sprake is van een verwijzing naar een concrete persoon of personage) ook de schrijfwijze met kleine letters en in losse woorden als alternatief. Dus: Jan Modaal én jan modaal, Jan Rap en zijn maat én jan rap en zijn maat, Piet Snot én piet snot.

Woorden die een stroming aanduiden (bijvoorbeeld op religieus, politiek of cultureel gebied), krijgen een kleine letter. Dat geldt ook voor afleidingen daarvan: katholicisme, katholiek, etc. (Zie regel 40.)

Die regel gaat ook op als zo’n woord is afgeleid van een eigennaam: antiamerikanisme, cruijffiaans, freudiaans, kafkaësk, marxisme, marxist, victoriaans, wildersiaans.

Anders dan bij gevallen als kafkaësk en freudiaans blijft in afleidingen met -achtig de hoofdletter meestal wél staan. De reden daarvoor is in deze afleidingen de naam(drager) nog wél duidelijk naar voren komt: een Freudachtige redenering is ‘een redenering zoals Freud zou volgen’. In bijvoorbeeld een freudiaanse verspreking (‘een verspreking die iets zou verraden van je verborgen gedachten’), denk je (bijna) niet meer aan de eigennaam Freud.

Ook in samenstellingen met persoonsnamen blijft de hoofdletter behouden: Freudexpert; zie regel 50. Freud-expert (met verduidelijkend streepje na de eigennaam) is ook goed; zie regel 66.

Namen van eenheden die op een eigennaam teruggaan, krijgen een kleine letter: watt, joule, kelvin. De bijbehorende symbolen krijgen wel een hoofdletter: W, J; zie regel 81. Een speciaal geval: in graden Celsius/Fahrenheit houdt de naam de hoofdletter.

Woorden die zijn afgeleid van aardrijkskundige namen, krijgen een kleine letter als de gedachte aan de locatie op de achtergrond is geraakt:

- Havana (stad) - een havanna (sigaar)

- Edam (plaats) - een edammer (kaas)

- Amerika (werelddeel, land) - amerikanistiek (studie)

- Bordeaux (stad) - een fles bordeaux (wijn)

- Bourgondië (streek) - een bourgondisch leven (uitbundig)

In samenstellingen met aardrijkskundige namen blijft de hoofdletter behouden: Amerikadeskundige; zie regel 50.

Een bijvoeglijk naamwoord dat naar een bepaalde locatie verwijst, krijgt wel een hoofdletter (zie ook regel 35):

Zie voor dier- en plantnamen met een aardrijkskundige aanduiding erin: regel 34.

In werkwoorden (en hun afleidingen) worden altijd kleine letters gebruikt, ook als ze zijn afgeleid van namen: chinezen (Chinees eten), montignaccen, whatsappen, ontfriesen, verengelsen, amerikanisering.

Sommige merknamen zijn door hun populariteit algemene aanduidingen (soortnamen) geworden en kunnen dan een kleine letter krijgen. Het woord maggi bijvoorbeeld is eigenlijk een merknaam, maar is al lange tijd ook een algemene aanduiding voor soeparoma. Andere voorbeelden zijn aspirientje en walkman.

Ook spellen krijgen een kleine letter: mens-erger-je-niet, monopoly, wordfeud.

Merknamen die nog echt als een merknaam gezien en gebruikt worden, behouden hun hoofdletter: Armani, Nissan, Prodent. Ook een ‘los’ exemplaar van zo’n merk krijgt een hoofdletter:

- Draag je alweer een Armani? (een kledingstuk van Armani)

- Mijn Nissan staat bij de garage. (een auto van het merk Nissan)

Niet alle merknamen worden overigens volgens de gebruikelijke hoofdletterconventies geschreven: iPad, WhatsApp.

Als je een merknaam koppelt wordt aan een gewoon woord, blijft de hoofdletter staan. Het is dus: Applecomputer, Armanipak, Bavariabier, Gazellefiets, Monatoetje. Je mag ook een verduidelijkend streepje invoegen: Apple-computer, Armani-pak, Bavaria-bier, Gazelle-fiets, Mona-toetje. (Zie regel 50 voor meer informatie over het aan elkaar schrijven en regel 66 voor het verduidelijkende streepje.)

De hoofdletter blijft ook staan in vergelijkingen als: de Rolls-Royce onder de kinderwagens, de Mercedes onder de rollators.

g. Kunstzinnige uitingen en voorwerpen

Bij kunstzinnige uitingen en voorwerpen die naar de maker genoemd zijn, zoals schilderijen en boeken, blijft de hoofdletter behouden:

Bij een samenstelling die begint met een eigennaam, vervalt de hoofdletter als het verband met de persoon, de figuur e.d. indirect geworden is. De Harry Potterbril is 'de bril van Harry Potter'; heeft iemand een klein rond brilletje, dan is dat een harrypotterbril. Meer voorbeelden:

- Hitlerbiografie - hitlersnorretje

- Michelinster - michelinmannetje

- Mingdynastie - mingvaas

Zo ook: balkenendenorm, calimerocomplex, coopertest, midasoren, montessorischool. (Zie ook regel 50 voor het aan elkaar schrijven.)